Jakie mogą być skutki zatkanych i nieleczonych kanalików łzowych?

Zatkane i nieleczone kanaliki łzowe prowadzą do przewlekłego łzawienia, podrażnień spojówek, nawracających infekcji oraz stanów zapalnych worka łzowego, które w skrajnych sytuacjach mogą przejść w ropień i wywołać powikłania ogólnoustrojowe. Długotrwała niedrożność bywa przyczyną pogorszenia widzenia z powodu stale mokrej powierzchni oka, zamazanego obrazu i wtórnych zmian nabłonka rogówki. Poniżej wyjaśniamy, dlaczego tak się dzieje, jakie objawy są alarmujące oraz co zwiększa ryzyko powikłań.

Przeczytaj również: Na czym polega gimnastyka korekcyjna?

Co dzieje się, gdy łzy nie odpływają prawidłowo?

Układ łzowy odprowadza łzy z powierzchni oka przez punkty łzowe, kanaliki i worek łzowy do jamy nosowej. Gdy dochodzi do niedrożności kanalików łzowych, łzy zalegają i nie spełniają funkcji ochronnych w sposób właściwy. Zaleganie sprzyja namnażaniu drobnoustrojów, maceracji skóry powiek oraz przewlekłej irytacji spojówek.

Przeczytaj również: Jakie znaczenie ma odpowiednia higiena dla zdrowia zwierząt domowych?

U dorosłych niedrożność najczęściej ma charakter nabyty i może być częściowa lub całkowita. W obu przypadkach dochodzi do zaburzeń filmu łzowego, co zwiększa podatność na podrażnienia i infekcje powierzchni oka.

Przeczytaj również: W jaki sposób kurs canon wspiera innowacje w obsłudze sprzętu medycznego?

Najczęstsze skutki zablokowanych kanalików łzowych

Poniżej przedstawiamy następstwa, które najczęściej obserwuje się przy utrzymującej się niedrożności. Każde z nich może nasilać kolejne, tworząc błędne koło dolegliwości.

• Przewlekłe łzawienie (epifora) – łzy spływają po policzku, pojawia się zamglenie widzenia, konieczność częstego wycierania oka oraz wrażliwość na wiatr i zimno.
• Podrażnienie i stan zapalny spojówki – zaczerwienienie, pieczenie, uczucie piasku pod powiekami. Niestabilny film łzowy nie chroni rogówki tak, jak powinien.
• Zastój w worku łzowym (dakriocystoza) – worek łzowy wypełnia się treścią śluzowo-ropną. Ucisk w przyśrodkowym kąciku oka może powodować wypływ wydzieliny przez punkt łzowy.
• Ostre lub przewlekłe zapalenie worka łzowego (dakriocystitis) – bolesny obrzęk w kąciku oka, zaczerwienienie skóry, gorączka. Zakażenie może wymagać pilnej interwencji medycznej.
• Ropień worka łzowego – nagromadzenie ropy z ryzykiem samoistnego pęknięcia do skóry i powstania przetoki skórnej w okolicy kącika oka.
• Rozsiew zakażenia – niekiedy zapalenie szerzy się na tkanki oczodołu (zapalenie tkanek oczodołu) lub, w rzadkich przypadkach, może prowadzić do powikłań ogólnych.
• Zmiany rogówkowe – przewlekłe łzawienie i stan zapalny zwiększają ryzyko ubytków nabłonka, nadkażeń i światłowstrętu, co pogarsza komfort widzenia.
• Zmiany skórne powiek – stała wilgoć powoduje macerację, pęknięcia naskórka i nadkażenia brzegów powiek.

Objawy, które powinny zwrócić uwagę

Wczesna identyfikacja objawów ogranicza ryzyko powikłań. Typowe sygnały to: ciągłe łzawienie jednego oka, uczucie „pełności” w kąciku przy nosie, wydzielina skleja rzęsy po śnie, nawracające zapalenia spojówek po tej samej stronie, tkliwość przy ucisku na worek łzowy. Pojawienie się bólu, obrzęku i gorączki wymaga pilnej oceny stanu zapalnego.

Skąd bierze się niedrożność kanalików łzowych?

Przyczyny bywają różne. U dorosłych często są to: przewlekłe stany zapalne nosa i zatok, urazy okolicy nosa i oczodołu, zwężenia pourazowe, blizny po stanach zapalnych, choroby skóry obejmujące okolice powiek (np. trądzik różowaty), a także zmiany związane z wiekiem prowadzące do zwężenia przewodu nosowo-łzowego. U niemowląt niedrożność najczęściej wynika z utrzymania się błony w dolnym odcinku przewodu nosowo-łzowego po urodzeniu.

Dlaczego przewlekła niedrożność wpływa na widzenie?

Stałe łzawienie rozmywa film łzowy i obraz na rogówce. Dochodzi do niestabilności refrakcyjnej – widzenie pogarsza się okresowo, zwłaszcza podczas czytania, pracy przy ekranie czy na zewnątrz przy wietrze. Dodatkowo mikrodefekty nabłonka rogówki obniżają jakość widzenia i zwiększają światłowstręt. U osób noszących soczewki kontaktowe problem potęguje dyskomfort i skraca możliwy czas ich użytkowania.

Jak odróżnić łzawienie z nadprodukcji łez od niedrożności?

W nadprodukcji łez dominują czynniki drażniące (wiatr, dym, alergeny), a objawy mają charakter napadowy i obustronny. W niedrożności dróg łzowych łzawienie często dotyczy jednego oka, utrzymuje się niezależnie od warunków, a ucisk w okolicy worka łzowego może uwalniać wydzielinę. Różnicowanie uwzględnia także badanie brzegów powiek, obecność gradówki lub trichiazy (zaburzonego kierunku wzrostu rzęs), które mogą imitować lub zaostrzać objawy.

Co zwiększa ryzyko powikłań?

Ryzyko rośnie u osób z przewlekłymi nieżytami nosa, nawracającymi zapaleniami zatok, po urazach nosa, po zabiegach w obrębie twarzy, w przewlekłych chorobach skóry powiek oraz przy niedostatecznej higienie brzegów powiek. Znaczenie ma także długotrwałe narażenie na kurz i dym oraz niewłaściwe stosowanie soczewek kontaktowych.

Domowe postępowanie wspierające higienę okolicy oka

W przypadku przewlekłego łzawienia warto dbać o łagodną higienę brzegów powiek oraz unikać czynników drażniących. Ciepłe, krótkie kompresy i delikatne oczyszczanie brzegów powiek pomagają usuwać zalegającą wydzielinę. Nie należy samodzielnie uciskać bolesnego obrzęku w kąciku oka ani stosować przypadkowych kropli bez wskazania medycznego. U niemowląt opiekunowie często otrzymują instruktaż masażu okolicy worka łzowego – ważna jest prawidłowa technika i higiena rąk.

Kiedy szukać porady medycznej?

Ocena specjalistyczna jest wskazana, gdy łzawienie utrzymuje się kilka tygodni, nawraca po jednej stronie, towarzyszy mu wydzielina lub ból przy ucisku w kąciku oka. Bezzwłocznego kontaktu wymagają objawy ostrego zapalenia: silny ból, szybko narastający obrzęk i zaczerwienienie skóry, gorączka, pogorszenie widzenia, podwójne widzenie lub trudności w poruszaniu gałką oczną.

Więcej informacji o diagnostyce i możliwych ścieżkach postępowania można znaleźć na stronie okulistyki i chorób oczu.

Przykładowe sytuacje z codziennej praktyki

– „Od miesiąca jedno oko ciągle mi łzawi, a na mrozie jest gorzej”. Taki opis często wskazuje na niedrożność częściową. Zwykle współistnieje tkliwość w kąciku i uczucie przeszkody.

– „Po naciśnięciu przy nosie wypływa gęsta wydzielina”. To typowy objaw zastoju w worku łzowym. Ucisk prowokuje cofanie się wydzieliny przez punkt łzowy.

– „Powtarzające się zapalenia spojówek po jednej stronie”. Nawracające jednostronne infekcje bywają skutkiem nieodbarczonej niedrożności i wymagają różnicowania przyczyn.

Kluczowe wnioski dla pacjenta

• Zatkane kanaliki łzowe prowadzą do przewlekłego łzawienia, stanów zapalnych i ryzyka ropnia worka łzowego.
• Długotrwała niedrożność może pogarszać komfort widzenia i sprzyjać zmianom rogówkowym.
• Objawy alarmowe to ból, narastający obrzęk, wydzielina ropna, gorączka i pogorszenie widzenia.
• Higiena powiek, unikanie drażniących czynników oraz właściwa ocena przy utrzymujących się dolegliwościach zmniejszają ryzyko powikłań.